Şarbilax

Piştî hilweşandina împaratoriya Osmanî û guhertina wê bi Cimhuriya Kemalî di sala 1923 an de û bi taybetî piştî serhildana şêx Seîdê Palo di sala 1925 an de û bidarvekirina wî û her 47 şêx û axayên Kurdan yên pêre, Kemalistan bi hovîtî berê xwe dan şêx û axayên Kurdan yên mayî; Ji berê ve, ew girtin, kuştin û sirgûnî Anadola rojava kirin û pêre jî tev tekî, hicrik û dibistanên olî yên wan şêxan girtin... Vêca, ew şêx û ronakbîrên ku ji ber destê Kemalîstan filitîn û yên ku jiyana wan di metirsiyê debû, ji neçarî Kurdistana bakur li paş xwe hiştin û berê xwe dan nav Kurdên Binxetê û bi taybetî bajarê Amûdê yê ku ji kevntirîn bajarê Cizîrê ye û bajarê Qamişlo yê ku nû hatibû avakirin. Ev herdu bajar û Beriya Mêrdînê ji sedê salan ve bi bajarê Mêrdînê ve girêdayî bûn. Wê hingê Binxetê di bin desthilatdariya Fransîzan de bû. Vêca gelekan ji şêx, mele, zanyar, rewşenbîr û axayên Kurdan xwe li bajar û gundên Beriya Mêrdînê girtin, bîr û baweriyên xwe wek ku dixwestin berdewam kirin;...

Vê paşiyê ji encamên pirsyan û xepartina min li dor êl, eşîr û malbatên kurdî, ez rastî vê xeleka windayî a beşdarbûna eşîra Bûbilana di alîkariya şoreşa Agirî de hatim. Wek ku diyare di sala 1930î de, piştî ku êrîşên tirkan bi girsbûn û hovane dora çiyayê Agirî girtin û zor li şervanên azadiya kurdan bi serokatiya ceneral Ihsan Nûrî Paşa û hevalên wî hat kirin, hingî serokatiya komeleya Xoybûnê ji kurdên başûrî Kurdistana bakur û Binxetê xwest ku, her eşîrek ji rex xwe ve, eniyek şer dijî artêşa tirkan vekin û her yek ji hindama xwe ve êrîşî tirkan bikin. Hem ku xaka xwe rizgar bikin û hem da ku akam û bandora artêşa tirkan ji ser şervanên Agirî sivik bibe.. Wiha çend eniyên şer ji rex kurdan ve, li seranserî sînorê sûriyê û tirkiyê hatin pêk anîn; yek ji wan eniyan, li herêma navberî Amûdê û Qamişlo bû, bi serokatiya axayê eşîra Bûbilana Hecî Îbrahîmê Qaso (1886-1976), û alîkariya axayê Darê Eliyê Ehmedê Çelebî û axayê Ewêna Hecî Ehmed axayê Ewênî bû. Şerê eşîra Bûbilana b...

1. Dünya Savaşı sırasında Ermenistan’dan Îdir’a gelen, şu an 108 yaşında olan Ecê Ana, bir asırlık tarihin canlı tanığı. Ecê Ana (Ecê Bultan), Îdir’ın (Iğdır) yaşlı çınarı. 108 yaşında... Başında kofisi, dilinde tatlı Kürtçesiyle çevresinde nam salmış Ecê Ana’yla, Îdir’ın Pulur (Enginalan) Köyü’nde karşılaştık ve güzel bir sohbete giriştik. Ecê Ana, güzel Kürtçesi ve güler yüzüyle, hayatının bazı dönemlerini anlattı bize. Daha 10 yaşındayken nişanlamışlar Ecê Ana’yı. 13’üne geldiğindeyse, 30 kuzu başlıkla evlendirmişler. Evlendiği gibi de başına kofi geçirmişler. O gün, bugündür de çıkarmazmış kofiyi. Ecê Ana’nın ataları, 1. Dünya Savaşı sırasında Ermenistan’dan Îdir’a gelmiş. O günden bugüne çok şey yaşamış; çok sıkıntı çekmiş. Söze de bunu belirterek giriyor: “Evlatlarım, kardeşlerim, belki büyükleriniz size anlatmamıştır; bilmezsiniz o zamanları. Ben çok şey gördüm. Birileri mi size söyledi, benimle konuşmanızı? Biri mi gönderdi sizi? Yoksa çocuklar (Gerillaları kastediyor)...